Bukrebyu: How Much Land Does A Man Need, ni Leo Tolstoy

BUKREBYU

How Much Land Does A Man Need by Leo Tolstoy

Munting sanaysay ni Greg Bituin Jr.

Nabili ko ang aklat na “How Much Land Does A Man Need” ni Leo Tolstoy sa Fully Booked sa Gateway, Cubao, noong Pebrero 24, 2018 sa halagang P80.00. Isinalin ito sa Ingles, mula sa Ruso, ni Ronald Wilks. Ang aklat na iyon ang ika-57 aklat sa kabuuang 80 aklat ng Penguin Classics. Umabot ang aklat ng 64 pahina, na may dalawang maikling kwento. Ang una nga ay ang nabanggit ko, na may 21 pahina, at ang ikalawa’y ang What Men Live By, na akda rin ni Tolstoy, na umaabot naman ng 31 pahina, mula mp. 23-53.

Ang kwento ay binubuo ng siyam na kabanata. Ang bida rito ay si Pakhom, isang magsasakang naghangad magkaroon ng maraming lupain.

Noong panahong iyon, nagpasya ang isang kasera sa nayon na ibenta ang kanyang mga ari-arian, at ang mga magsasaka roon ay bumili ng halos lahat ng lupaing kaya nilang bilhin. Si Pakhom mismo ay bumili ng ilang lupain, at sa pamamagitan ng pagtatrabaho ay nabayaran niya ang kanyang mga utang at nabuhay ng komportable. Pumunta pa siya ng ibang lupain upang bumili pa ng mas maraming lupain. Paniwala niya, pag marami siyang lupain, hindi na siya matatakot sa demonyo.

Hanggang makilala ni Pakhom ang mga Bashkirs, na mga simpleng tao lang na maraming lupain.  Nais niyang bilhin ang lupa ng mga ito. Sa halagang isang libong rubles, lalakarin ni Pakhom ang lupa mula sa simula o tinatapakan niya hanggang makarating muli sa simula bago magtakipsilim, at ang mga naabot niya ang kanyang magiging lupain. Subalit pag hindi siya nakarating sa simula bago magtakipsilim, mawawala na ang kanyang pera’t hindi magkakaroon ng lupa. Kaya naglakad siya hangga’t kaya niya. Nang dapithapon na’y nagmadali siya upang makaabot sa pinagsimulan niya. Subalit sa kanyang pagod, siya’y tumumba’t namatay. Inilibing siya ng kanyang mga kaibigan sa isang libingang may anim na talampakan, na siyang sagot sa katanungang binanggit sa pamagat ng kwento.

Isa ito sa mga sikat na akda ni Tolstoy. At kung may pagkakataon ay isasalin ko ito sa wikang Filipino upang mas mabasa ng nakararami pa nating kababayan.

* Unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Hulyo 16-31, 2020, pahina 16.

* Nalathala rin sa isyung ito ng Taliba ng Maralita, pahina 20, ang tulang: 

Gaano karaming lupa ang kailangan ng tao?

pamagat pa lang ng aklat, nakakaintriga na

anong sagot sa tanong? ito ba'y pilosopiya?

"How much land does a man need?" ay pamagat at tanong pa

na magandang akda ni Leo Tolstoy mula Rusya

tanong bang ito'y tungkol sa pribadong pag-aari?

ilang lupa ang dapat mong ariin kung sakali?

libu-libong ektarya ba sa puso mo'y masidhi?

dahil ba sa lupa kaya maraming naghahari?

ilan bang lupa ang kailangan ng isang tao?

bibilhin? aagawin? palalagyan ng titulo?

pinalalayas ba ang dukha para sa negosyo?

at kapag yumaman na, sa pulitika'y tatakbo?

di ko pa tapos basahin ang nobela ni Tolstoy

sa pamagat pa lang, mapapaisip ka na tuloy

ilan na bang dahil sa lupa'y lumuha't nanaghoy?

ilan ang naging playboy, ilan ang naging palaboy?

pag wala ka bang lupa, ang buhay mo na'y hilahod?

kaya pribadong pag-aari'y itinataguyod?

ideyang pyudal? magkalupa ba'y nakalulugod?

o lupa'y kailangan mo sa libingan mo't puntod?

- gregbituinjr.

04.29.2020

Tanaga sa SONA 2020

TANAGA SA SONA 2020

may panibagong laban

muli ang sambayanan

isasabatas naman:

parusang kamatayan

na binanggit sa SONA

tila ba tayo’y nganga

tila balewala na

ang hustisya sa masa

niligaw tayong lubos

sapagkat paksa’y kapos

para bang nakaraos

walang coronavirus

gayong ito ang dapat

unahin at maungkat

o masyadong mabigat

kaya sa paksa’y nalingat

nasa isip ay tokhang

nitong pangulong halang

kaya bitay at pagpaslang

ang naisip ng hunghang

karapatang pantao’y

di na nirerespeto

tila ba ang gobyerno’y

buong sinakmal nito

kaya paghandaan din

ang labang susungin

hirap mang kalabanin

itong hari ng lagim

magkaisa ang dukha

at uring manggagawa

labanan ang kuhila

na dapat nang bumaba

tanaga - tulang may pitong pantig bawat taludtod

* Unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Hulyo 16-31, 2020, pahina 20.

Ako at si Ho Chi Minh

dahil sa lockdown, mahaba na rin ang aking balbas
subalit di naman pangit pag iyong namamalas
marahil ito'y dahil din sa tinutungong landas
upang itayo ang lipunang makatao't patas

animo ako'y si Ho Chi Minh na aking idolo
na sa Vietnam ay isang lider rebolusyonaryo
siya'y Leninista ring nangarap ng pababago
haba ng balbas niya'y sagisag ba ng talino?

nagagaya man ako sa balbas niyang mahaba
ay binabasa ko pa rin ang kanyang akda't tula
naisalin ko nga ang isang tula niyang katha
at marahil dagdag na misyong dapat kong magawa

hanggang ngayon, inaaral ang kanilang istorya
at baka may matutunan sa kasaysayan nila
maisulat ito't maibahagi rin sa masa
habang di pa maahit ang balbas kong mahaba na

- gregbituinjr.

Pampalakas ang sinturis

nakahiligan ko na ang bumili ng sinturis,
dalandan, o dalanghita, ito man ay matamis,
o di gaanong maasim, sa sikmura'y panlinis,
gagaan ang pakiramdam, katawan ma'y manipis

bukod sa init ng araw, ito'y bitamina rin
pampatibay umano ng kalamnan, buto't ngipin
pampalakas ng resistensya pag iyong kinain
mabuti nang mayroon ka nito kung may gagawin

kumain ng sinturis, dalanghita o dalandan
upang tumibay ka, kalamnan mo, puso't isipan
matutuwa pa ang iyong mga kamag-anakan
lulusog na sila'y mapuno pa ng kagalakan

kaya pag tagsinturis na'y bibili ng madalas
upang sa anumang sakit ay may agarang lunas
pampasigla na, pampasaya pa, at pampalakas
maganda ring ihanda pag may pulong ka sa labas

- gregbituinjr.

Isa man akong straggler

isa man akong straggler o lagalag saanman
napahiwalay o napalayo sa kasamahan
ay mananatili pa ring tapat sa sinumpaan
kong prinsipyo, layunin at tungkuling gagampanan

ang isip ko'y di ako basta mapapariwara
sapagkat aking tinatahak ang landas na tama
kahit mapanganib man ito'y tutunguhing kusa
ang mahalaga'y nasa wastong direksyon ang diwa

masasagip din ang sarili laban sa panganib
kahit na may ahas pa saanmang gubat o liblib
dapat maging matatag ka't laging buo ang dibdib
nang malayo sa pangil ng sinumang manibasib

isa man akong straggler na may tanging layunin
saanman mapapunta'y mag-oorganisa pa rin
upang bulok na sistema'y sama-samang baguhin
upang lipunang makatao'y maitayo natin

- gregbituinjr.

Sa putikang landas

pinangalanan kong Markang Putik ang isang blog ko
sapagkat iyon ang marka ko, ang putikang ako
mabaho, amoy putik, madulas daw, aburido
subalit ako'y simpleng ako, karaniwang tao

ilang beses nang iwing buhay na'y biglang tumirik
muntik-muntikan ang disgrasya, oo, muntik-muntik
mabuti na lang ang utak ko'y di patumpik-tumpik
naiwasan din iyon bago pa mapatahimik

ngunit kung ako'y putik ay kakaiba ang diwa
pinagsamang PUlitika't paniTIK ang salita
oo, may pulitika sa bawat akda ko't paksa
na nilalambungan ng anino ng laksang dukha

lumubog man sa putik o gumapang man sa lusak
gumulong, magurlisan, o sa likod may tumarak
ako'y babangon at babangon kung saan nasadlak
titiyakin kong makaahon saanman bumagsak

tulad ng putik, dapat ingat rin, baka madulas
lalo't ang tinatahak ay di madaanang landas
tungo sa pangarap na lipunang lahat ay patas
walang pagsasamantala, bawat isa'y parehas

- gregbituinjr.

Nabubuhay akong malayo sa aking daigdig

nabubuhay akong malayo sa aking daigdig
kung saan doon sa kapwa ko dukha'y kapitbisig
lumalaban sa mapagsamantala't manlulupig
habang sa isyu't problema ng masa'y nakikinig

dahil sa lockdown ay nakatunganga sa kawalan
dahil sa pagsusulat kaya pa may katinuan
pagsusulat ng dyaryo'y pinagkakaabalahan
mabuti't may kwaderno't plumang laging tangan-tangan

naroon ako sa mundong tahimik at payapa
na tila puganteng dapat nang malibing sa lupa
tila ba ako'y taong palutang-lutang sa sigwa
mabuti't nariritong may nalilikha pang tula

dapat kong balikan ang daigdig na nakagisnan
upang ipagpatuloy ang adhikain at laban
sa ngayon, ako'y kaluluwang humihinga naman
na dama'y bangkay na ang katawan at katauhan

- gregbituinjr.

Ayoko na sa ganitong sitwasyong kwarantina

ayoko na sa ganitong sitwasyong kwarantina
na animo'y bangkay na't walang kapaga-pag-asa
kaya paggupit man ng plastik ay pinatulan na
kaysa tumunganga, dama'y hungkag at walang kwenta

mabuti pang bumalik na sa pangunahing lungsod
upang sa bayan ay patuloy na makapaglingkod
ayoko sa kwarantinang bangkay kang nakatanghod
mabuting nakikibakang ako'y sugod ng sugod

mabuting nabubuhay na mayroon kang dahilan
upang mabuhay, kahit sinuong mo'y panganib man
kaysa lockdown na bangkay kang walang kalaban-laban
paano babalik sa dating mundo'y pag-isipan

bumalik o magpatiwakal, anong pipiliin?
ang ikalawa'y kabaliwang ayokong isipin
mabuti pa ang una't isang mandirigma pa rin
inaalay ang buhay sa marangal na layunin

- gregbituinjr.

Patuloy na pagsagot ng palaisipan

patuloy ang aking pagsagot ng palaisipan
na bigay lang sa akin upang may magawa naman
mga palaisipang sadya mong kagigiliwan
na bawat libreto'y dalawampu't pito ang laman

kaya ang dalawang libreto'y limampu't apat na
sa panahong may lockdown, pagsagot dito'y kaysaya
sinimulan kong sagutan noong isang araw pa
ng dalawang libretong natapos ko lang kanina

tila palaisipan ay imbensyong may adhika
lalo't tinatahi'y salita ng abang makata
na bawat bagong salita'y tinatandaang pawa
sapagkat magagamit din sa pagkatha ng tula

bata pa nang sa palaisipan na'y nahihilig
krosword na tagalog sa dyaryo'y bibilhin na't ibig
minsan may salita roong di mo pa naririnig
na pag iyong ginamit sa tula'y nakakaantig

- gregbituinjr.

Pananghaliang kamatis at tuyo

sadyang kaysarap kumain ng kamatis at tuyo
pagkain ng dalita, murang-murang nilalako
mabubusog na'y nakakawala pa ng siphayo
habang sa gunita'y sintang naroon sa malayo

wala mang katabi'y kasalo pa rin ang diwata
na habang kumakain ay siya ang nasa diwa
huwag sanang mahirinan habang nasa gunita
baka bundat na ang tiyan ay di pa rin halata

aba'y mabubusog kang tunay sa tuyo't kamatis
lalo't nasa kwarantina't bayan ay nagtitiis
pag kumain daw ng kumatis, kutis mo'y kikinis
pag kumain daw ng tuyo, gaganahan kang labis

halina't magsalu-salo na sa pananghalian
tuyo't kamatis ay sahugan natin ng kwentuhan
mabubusog ka na'y ramdam mo pa ang kagalakan,
anong sarap, baka ito'y mauwi sa inuman

- gregbituinjr.

Wala mang nagbabasa ng mga nalikhang tula

wala mang nagbabasa ng mga nalikhang tula
isulat lang ng isulat anumang nasa diwa
marahil ay di sa panahong ito nanunudla
ang bugso't palaso ng mga taludtod ko't tugma

doon sa ikadalawampu't limang kabanata
ng nobelang Noli ni Rizal ay sinabing pawa
ni Pilosopo Tasyo kay Ibarra, na inakda
niya'y nasa hinaharap ang makakaunawa

marahil din, natititik man sa sariling wika
ang iwing tula'y di pa rin binabasa ng madla
baka sunod na salinlahi ang magbasang sadya
lalo't ang makatang ito'y tuluyang namayapa

ang tula ko'y di na akin pag tuluyang nawala
kundi ang daigdig na ang aangkin nitong tula
kaya kung ngayon man pamanang ito'y balewala
sa ibang panahon ay baka ambag sa paglaya

- gregbituinjr.

Pasiglahin ang katawan at isipan

dapat kong tiyaking masigla ang aking katawan
at huwag hayaang patulog-tulog sa pansitan
pasiglahin, di lang kalamnan, kundi ang isipan
nang gumana ito, nakatitig man sa kawalan

bawat araw, yaring pluma'y nakatakdang lumikha
ng dalawa o tatlong tulang nahagip ng diwa
sa samutsaring kalagayan, iba't ibang paksa
ngunit nakabatay pa rin sa prinsipyo't adhika

dapat magbasa, magnilay, o tumingin sa kisame
baka makita'y butiki o sumulpot ang bwitre
pluma'y kunin, isulat ang pasaring ng salbahe
o kaya'y ang ibinulong ng katomang kumpare

kaya dapat pasiglahin ang katawan at isip
bakasakaling sa naisulat ay may masagip
na magpapatiwakal, o may balitang nahagip
na kung maisusulat ay dapat munang malirip

- gregbituinjr.

Ang panitik ko'y pinitak

nangangapa sa dilim sa panahon ng Terror Law
sa akademya ba natuto ang mga berdugo?
sasabihing nanlaban ang pinaslang nilang tao?
kahit may saksing nagsisuko na ang mga ito?

peace and order ba'y kapayapaan at kaayusan?
na layon daw ng Terror Law at kinakailangan?
peace and order ba'y katahimikan at sumunod lang
tumango, tumalima sa kanilang patakaran

wala kang karapatang ipahayag ang damdamin
at pamahalaan ay di mo dapat tuligsain
ganyan ba'y peace and order, bayan na'y patahimikin?
at karapatang magsalita'y agad pipigilin!

kahit ako'y nasisindak man ay di pasisindak
patuloy sa pagpropaganda kahit mapahamak
na pluma'y balaraw kong sa puso't diwa'y tatarak
at ang iwi kong panitik ay magiging pinitak

- gregbituinjr.

Pabaon sa sanlinggong pagkawala

pababaunan kita ng laksa-laksang gunita
upang di malungkot sa sanlinggo mong pagkawala
saanman pumaroon, ikaw ang tanging diwata
sa panaginip man o sa buhay kong anong sigla

para sa mabuti ang seminar mong dinaluhan
na matapos iyon ay makakatulong sa bayan
magiging frontliner sa magiging trabahong iyan
upang kahit papaano, sakit ay maiwasan

mananaginip ako mamayang di ka katabi
subalit nasa panagimpan ka, O, binibini
bago matulog, tititigan ang langit sa gabi
at baka naroroon ka sa aking pagmumuni

may dalawang bituing magkayakap sa magdamag
habang inaawit ang damdamin sa nililiyag
ang tanging puso sa sinisinta'y inihahapag
uukit ang pag-ibig bago araw ay suminag

- gregbituinjr.

Mula 1 metro'y naging 1.5 metrong physical distancing

Mula 1 metro'y naging 1.5 metrong physical distancing

nakapagpalitrato na sa isang karatula
na physical distancing ay isang metrong distansya
ngayon naman, aba'y isa't kalahating metro na
isipin mo kaya bakit ito'y nadagdagan pa

magmula isang metro'y naging isa't kalahati
marahil ito'y isa ring pagbabakasakali
mas matindi ang ikalawa, dama'y di mawari
kalahating dagdag ba'y dahil meron pang nasawi?

tunay ngang kayraming namatay sa coronavirus
kung susuriin ang mga nailabas nang datos
anong paliwanag? ang isang metro kaya'y kapos?
dinagdag bang kalahati'y upang malubos-lubos?

isang metro, isa't kalahati, o dalawa man
ang mahalaga'y ating isinasaalang-alang
ang agwat upang sa sakit ay di magkahawaan
kaya ingat lagi, siguruhin ang kalusugan

- gregbituinjr.

Patuloy na pagsusulat para sa madla

higit apat na buwan nang nakakulong sa bahay
'stay-at-home' daw sa lockdown, ngunit di mapalagay
di dapat patulog-tulog lang at magpahingalay
kundi gawin pa rin anong dapat habang may buhay

kwarantina man ay may matatanaw pang pag-asa
ganap pa ring tibak kahit wala man sa kalsada
mabuti't may Taliba, ang pahayagang pangmasa
pinagkakaabalahan nang dukha'y may mabasa

higit apat na buwan mang naroon sa tahanan
ay gumaganap pa rin nitong iwing katungkulan
nagpopropaganda sa abot ng makakayanan
nagsusuri ng isyu't pangyayari sa lipunan

mapabatid ang layunin ng uring manggagawa
magsulat bilang kawal ng hukbong mapagpalaya
manligaw upang prinsipyo'y yakapin din ng madla
magsaliksik, magsuri, magsulat, at maglathala

sige, sulat lang ng sulat habang may naiisip,
may nasasaliksik, at mga isyu'y nasisilip,
kakathain ang nasa puso't diwa'y halukipkip
hangga't may pluma, papel, at balitang mahahagip

- gregbituinjr.

Tatlong boteng walang laman para i-ekobrik

tatlong bote ng Cobrang walang laman muna ngayon
pupunuin ng mga ginupit na plastik iyon
bubunuin ko ang gawaing iyon sa maghapon
na baka nga abutin pa ng isang linggo roon

ah, tatlong bote lang muna, kalaban ay mahina
mabuting may ginagawa kaysa nakatunganga
para sa kalikasan, at ako'y may napapala
habang nageekobrik ay naglalaro ang diwa

samutsaring paksa ang dumadaloy sa isipan
hinahabi ang mga akdang sa diwa'y naiwan
ang mga taludtod at saknong nga'y sinasalansan
pinagsasalita rin ang anino sa kawalan

nagtatapos at nagtatapos ang pageekobrik
habang sa isip, may nakatha habang nagsisiksik
sa mga bote ng pinaggupit-gupit na plastik
at pag nagpahinga, nasa diwa'y isasatitik

- gregbituinjr.

Isang metrong agwat na physical distancing

Isang metrong agwat na physical distancing

nadaanan din lang namin ang karatulang iyon
ay nagpakuha na ng litrato sa tabi niyon
bilang patunay ng isang metrong layo ang layon
ng physical distancing na pinatakaran ngayon

tunay ngang nais nating proteksyunan bawat isa
kaya kahit isang metro lang, layu-layo muna
bawal bumahin, bawal walang facemask sa tuwina
saanman, kalsada, palengke, botika, groserya

'No facemask, no entry' at 'one meter' dapat ang agwat
ng bawat isa, may physical distancing daw dapat
bagamat paalala upang di mahawang sukat
isang paalala iyong hangad kong maurirat

bakit isang metro, di dalawa, tatlo o lima
ito ba'y pagbabakasakali, di ko nabasa
tiyak kong may batayan ang isang metrong distansya
marahil pag ating inaral sa matematika

marahil isang metro'y sapat upang di mahawa
ng nakakadiring virus na naglipanang sadya
di man nabasa ang batayan kung saan nagmula
mahalaga, isang metro'y tupdin at maunawa

- gregbituinjr.
07.25.2020

Animo'y laro lang sa kanila ang pagpaslang

bakit animo'y paglalaro na lang ang pagpaslang?

ang kanilang kaluluwa ba'y pawang mga halang

sa akademya ba'y doon nasanay at nalinang?

ang kakayahan kaya sa dugo ng kapwa'y aswang?

karapatang pantao ba'y di na nirerespeto?

bakit ba naglalaway sa dugo ng kapwa tao?

wala ba silang pakialam sa due process of law?

dahil ba sila'y may baril, pakiramdam na'y macho?

ang kulturang tokhang na'y pinauso ng rehimen

kaya pinapaslang ang napagtitripang patayin

sa unang taon pa lang ay napuno na ng lagim

ang bayang itong kayraming inang nagsiluha rin

buhay ng minamahal ang kinuha sa kanila

kaya sinisigaw nila'y panlipunang hustisya

di laro ang pagpaslang, ang tindig ng mga ina

dapat parusahan ang maysala, managot sila

- gregbituinjr.

* Inihanda para sa State of the People's Assembly (SOPA) na ilulunsad ng Freedom from Debt Coalition (FDC) at mga kasapian nito, Hulyo 24, 2020. Kinatawan ako rito ng Ex-D Initiative bilang halal na sekretaryo heneral.

Kaming mga aktibista'y may prinsipyo't dignidad

kaming mga aktibista'y may prinsipyo't dignidad
kakampi ng dukha, tumutulong sa kapuspalad
nilalabanan ang burgesyang may utak-baligtad
dahil sakim at sariling interes lang ang hangad

aming itatayo'y isang lipunang makatao
na sa karapatan ng bawat tao'y may respeto
at walang pagsasamantala ng tao sa tao
kung saan bawat isa'y nagtutulungan sa mundo

hangga't may mga pagsasamantala sa lipunan
hangga't patuloy ang kahirapan at kaapihan
asahan ninyong patuloy pa rin kaming lalaban
asahan ninyong tibak ako hanggang kamatayan

kaming mga aktibista'y may prinsipyo't dignidad
na ipinaglalaban at sa masa'y inilalahad
ang kabulukan ng sistema'y aming nilalantad
dahil nais naming dukha'y isama sa pag-unlad

- gregbituinjr.

Patuloy na pagkatha

patuloy pa rin ang gawaing kumatha ng tula
anuman ang pag-usapan ay kakatha't kakatha
animo'y di napapagod, walang kasawa-sawa
minsan, ang paksa'y hinahagilap pa sa gunita

buhay ng dalita, buhay ng karaniwang tao,
buhay ng kabataan, kababaihan, obrero
mga pagsusuri sa lipunang kapitalismo
pakikibaka't sakripisyo, buhay-aktibismo

prinsipyong tinanganan at pantaong karapatan
maitayo ang adhikang makataong lipunan
taludtod ng dakilang Kartilya ng Katipunan
laman ng manipestong sa manggagawa'y huwaran

bilang propagandista'y aking itinataguyod
ang kagalingan ng uring obrero bilang lingkod
inaalam anumang isyu't problemang matisod
upang malaman ng madla'y susulating may lugod

katha ng katha habang pinagtatanggol ang dukha
magsulat lang ng magsulat doon sa aking lungga
mag-aakda ng kwento, sanaysay, tula't balita
buhay na'y inalay sa pagkatha para sa madla

- gregbituinjr.

Pahimakas kay Ka Susan Quimpo

Pahimakas kay Ka Susan Quimpo

sa tapat ng Korte Suprema unang nakilala
si Mam Susan Quimpo, na isang kapwa aktibista

may rali roon tungkol sa paglibing sa diktador
sa Libingan ng mga Bayani, aba'y que horror

at binati niya ako matapos kong bumigkas
ng likha kong tula sa munting programang palabas

matapos iyon ay marami pang mga pagkilos
ang sinamahan upang huwag malibing si Marcos

sa Libingan ng mga Bayani pagkat di ito
bayani, anang taumbayan, "Marcos is No Hero"

maraming grupong nabuo, Block Marcos, Coalition
Against Marcos Burial, at iba pang organisasyon

kung saan tula ko'y binibigkas ko sa kalsada
pati na sa isang konsyerto doon sa Luneta

at naroon si Mam Susan, ngiti ang pasalubong
animo'y isang ate, tiya, o inang naroon

tawag nga niya sa akin ay si Greg, ang Makata
na nakangiting babati matapos kong tumula

isa sa awtor ng aklat na mamo-"move ka sa tears":
“Subversive Lives: A Family Memoir of the Marcos Years"

alagad siya ng sining, manunulat ng bayan
na tulad ko'y naghangad ding baguhin ang lipunan

siya't nagsalita sa dinaluhan kong seminar
sa Martial Law Chronicle Project doon sa C.H.R.

kinwento niya ang karumal-dumal na martial law
tunay na guro para sa karapatang pantao

di namin malilimot ang kanyang mga inambag
upang ipaglaban ang karapatang nilalabag

ngayong siya'y wala na, taos-pusong pagpupugay
kay Mam Susan Quimpo, tunay kang dakila, mabuhay!

- gregbituinjr.

* Si Mam Susan Quimpo (Pebrero 6, 1961 - Hulyo 14, 2020), kasama ang kanyang kapatid na si Nathan Gilbert Quimpo, ang awtor ng nabanggit na aklat

Anong batayan ng isang metro sa social distancing?

Anong batayan ng isang metro sa social distancing?

bakit sa social distancing, ang layo'y isang metro?

ito'y narinig ko lang sa balita't mga tao

bakit di dalawa, tatlo, apat, lima, o pito?

anong matematikang batayan ng metrong ito?

upang virus ay masugpo o di mahawa nito?

pag bumahin ka ba'y di na aabot sa kaharap?

lalo't tinakpan agad ang ilong sa isang iglap

mahirap bumahin nang may facemask, baka malasap

mo'y sakit, lalo't sariling virus na ang nalanghap

kaya isang metrong agwat ba'y isa nang paglingap?

sa dyip ngayon, may plastik na harang sa katabi mo

saan man magpunta, dapat ba't laging isang metro?

magtungo ka man sa grocery, mall, botika, bangko?

maglakad sa bangketa, lumayo sa kasunod mo?

nasa palengke man o kumain sa turo-turo?

yaon bang nagka-COVID at namatay ba'y lumabag?

sa batayang isang metro, o sinabi ko'y hungkag?

libu-libo'y namatay, agwat ba'y may paliwanag?

hinahanap ko ang sagot upang di nangangarag

bakasakaling mahanap, ito'y malaking ambag

pagbabakasakali ba ang isang metrong agwat?

sa geometriya o pisika ba'y masusukat?

sana batayan nito'y may syentipikong dalumat

paliwanag sana'y makita't huwag malilingat

upang di naman tayo nagkakahawaang lahat

- gregbituinjr.

07.22.2020

Di ko inugaling mangutang

Di ko inugaling mangutang

di ko rin naman naging ugali ang pangungutang
sapagkat baka di ko maibalik ang hiniram
wala akong kapasidad upang agad bayaran
ito kaya minabuti kong huwag nang mangutang

iyan ang aking tindig, lalo't butas pa ang bulsa
pinaplano ang gagastusin at pinagkakasya
huwag bumili ng anumang luho kung di kaya
depende ang kakainin kung magkano ang pera

mura ang gulay, kung may tanim, libre't malulugod
pipitas lang lalo't walang trabaho, walang sahod
ngayon pa'y panahon ng panagip o "survival mode"
mabuti pang magbasa ng aklat kaysa manood

ayokong mabuhay upang magbayad lang ng utang
ilang taon ang bubunuin upang bayaran lang
ang inutang, hukluban ka na'y di pa nabayaran
ayokong nabubuhay ng may utang kaninuman

baka mangutang kung buhay at kamatayan ito
halimbawa'y agaw-buhay sa ospital ang tao
kung pera ang magliligtas sa buhay niyang ito
isasangla ko na ang buhay ko, uutang ako

- gregbituinjr.
07.22.2020

Patuloy na pageekobrik

tanong sa akin, hindi pa ba matatapos iyan?
hinggil sa ekobrik na gawa ko paminsan-minsan
sabi ko lang, gawaing ito'y walang katapusan
hangga'y kayrami pang plastik sa ating basurahan

oo, wala pang katapusan ang gawaing ito
hangga't wala pang makitang ibang solusyon dito
hangga' may bumabarang plastik sa mga estero
hangga't wala pa ring disiplina ang mga tao

pumumpuno ng plastik ang ilog at karagatan
mabingwit mo, kung di isda'y plastik ang karamihan
tapon dito, tapon doon, mundo na'y basurahan
ekobrik ay pagsagip din sa ating kalikasan

patuloy akong mageekobrik hangga't may plastik
gugupitin itong maliliit at isisiksik
sa boteng plastik, na patitigasin ngang tila brick
hangga'y may plastik, gagawa't gagawa ng ekobrik

- gregbituinjr.

Saglit na paglipad ng mga sisiw

wala pang dalawang buwan ay nakalilipad na
ang mga sisiw na itong dati nga'y labing-isa
sabi ng aking biyenan, namatay daw ang isa
baka yaong pilay na sisiw, di ko na nakita

sa tubong nakakabit nga sila'y palipad-lipad
tutuntong doon, mamamahingang animo'y pugad
pagsisiyapan nila'y musikang animo'y ballad
kaysarap pakinggang animo'y orkestrang tumambad

subalit di sila makalipad tulad ng ibon
na sa ere'y kayang magpalutang buong maghapon
tila ginaya nila'y mga mayang naglimayon
na madalas makasama nila ritong humapon

wala pa silang dalawang buwan ngunit kaylakas
gamit ang pakpak ay palipad-lipad ding madalas
subalit saglit lang, kakapit na sila sa baras
sana'y maging matatag pa sila ngayon at bukas

- gregbituinjr.

Ang nawawalang inahin

ang inahing manok ay dalawang araw nawala
hinanap ko sa gubat, bandang ilog, sa kaliwa
ngunit ang tinig niya'y di ko marinig sa lupa
hanggang pinauwi ni misis, maggagabi na nga

naalala kong isang paa niya'y nakatali
kaya kinabukasan muli'y nagbakasakali
alagang inahing manok ay hinanap kong muli
di na sa kaliwa, tumungo sa kanang bahagi

dala ko ang isang sisiw sa kulungang maliit
upang kung marinig ng inahin, ito'y lalapit
o magkukurukok ito't ako ang makalapit
sana walang ibang hayop na sa kanya'y dumagit

at malayu-layo na rin ang aking napuntahan
sinuot ang baging at talahib sa kagubatan
nilagay ang tenga sa lupa, aking napakinggan
ang kurukukok niya't siya'y aking natagpuan

pumulupot ang tali niya sa sanga ng kahoy,
baging, at talahib, gutom na't tila nananaghoy
mabuti't kinalalagyan niya'y aking natukoy
mabuti't di naunahan ng hayop na palaboy

ang inahin ay ikinulong, inuwi sa bahay
di na pinakawalan, baka saan na maglakbay
mabuti't pinagsikapang hanapin siyang tunay
doon sa gubat at di siya tuluyang namatay

- gregbituinjr.

Simpleng pamumuhay at puspusang pakikibaka

niyakap ko nang panuntunan bilang aktibista
sa loob ng nagdaang higit dalawang dekada
ang simpleng pamumuhay, puspusang pakikibaka
para sa karapatan at panlipunang hustisya

panuntunang yakap-yakap ng buong puso't diwa
upang makapaglingkod sa manggagawa'y dalita
upang maging bahagi ng hukbong mapagpalaya
upang makiisa rin sa bawat laban ng madla

nais kong ipakita ang buo kong katapatan
sa prinsipyo't adhika ng niyakap kong kilusan
kaya nag-oorganisa ng masa kahit saan
nagsusulat, kumakatha para sa uri't bayan

puspusan ang pakikibaka't simpleng pamumuhay
habang nagpopropaganda, tula man o sanaysay
na tinitiyak ang linya at direksyon ng hanay
sa mga kasama, tuloy ang laban, pagpupugay

- gregbituinjr.
07.20.2020

Hindi tuwing last Monday ng July ang SONA

Hindi tuwing last Monday ng July ang SONA

Maikling sanaysay ni Greg Bituin Jr.

Maraming nagsasabing tuwing last Monday ng July o tuwing huling Lunes ng Hulyo nagaganap ang State of the Nation Address (SONA) ng Pangulo ng Pilipinas. Subalit hindi tuwing last Monday ng July ang SONA.

Siyang tunay, mga kapatid. Mas eksakto, tuwing fourth Monday ng July nagaganap ang SONA. Pumapatak ito sa mga petsang Hulyo 22 hanggang 28.

At kung pumatak ito ng Hulyo 22, 23 o 24, may fifth Monday o ikalimang Lunes ng Hulyo, na pumapatak ng Hulyo 29, 30 o 31. Tanging Hulyo 25, 26, 27 at 28 lang maaaring pumatak ang last Monday of July.

Tulad noong nakaraang taon, Hulyo 23 ang SONA. Fourth Monday iyon at hindi last Monday ng July. Dahil Hulyo 30 ang last Monday ng July, 2019. Kaya mas tamang sabihin nating tuwing ikaapat ng Lunes sa buwan ng Hulyo nagaganap ang SONA, at hindi tuwing huling Lunes ng Hulyo.

Ngayong taon, pumatak ng Hulyo 27 ang SONA. At SONA naman ay... (anong wish mo?) 

07.20.2020

Pahimakas na tula para kay Ka Miles

Pahimakas na tula para kay Ka Miles

isang taas-kamaong pagpupugay kay Ka Milo
lider ng Bukluran ng Manggagawang Pilipino
noon at nagsilbing sekretaryo heneral nito
magaling na lider, organisador, at obrero

dating estudyante sa Feati University
na tulad ko'y namulat bilang tibak sa Feati
magaling siyang magsuri, marahil pa'y cum laude
inalay ang buhay at sa uri't bayan nagsilbi

batikan siyang organisador ng manggagawa
matalisik magsulat ng mga isyu ng madla
malinaw, madaling unawain ang kanyang akda
bagamat malalim na puso't diwa'y tinutudla

minsan, nabalita sa dyaryo ang kanyang pangalan
na inaakusahang rebelde ng kapulisan
sumama ako, apat kami, puntang Caloocan
una'y sa presinto, di doon, kundi sa kulungan

ang hepe sa balita'y naroon, kausap nila
naiwan ako sa sasakyan, di na pinasama
matagal sila sa loob, buti't naayos nila
ang gusot na iyon, nangyaring aking naalala

sa tanggapan ng B.M.P.'y nakasamang matagal
pansin kong isang kamay niya'y laging nangangatal
minsan, nagkakasabay sa pagkain ng almusal
sa mga rali pag kasama siya'y tila Marcial

kay Ka Milo nga'y kapansin-pansin ang kanyang ngiti
natutunan sa kanya'y inaral ko ring masidhi
taos-pusong pasasalamat sa huling sandali
pagpupugay sa iyo, Ka Milo, hanggang sa muli

- gregbituinjr.
07.20.2020

Inspirasyon ang sinabi ni Sofia Kovalevskaya

"It is impossible to be a mathematician without being a poet in soul." - Sofia Kovalevskaya (Feb 15, 1950 - Feb 10, 1991), Russian mathematician

sinabi nga noon ni Sof1a Kovalevskaya

na babaeng Rusong sa matematika'y kilala:

"Imposible ang maging paham sa matematika

kung di ka makata ng buong puso't kaluluwa."

ang kanyang sinabing ito'y nagsilbing inspirasyon

sa akin, makatang kumuha ng B.S. Math noon

at kaysarap tuloy balikan ang mga ekwasyon,

theorem, at iba pa sa pagdaan ng panahon

ilang dekada na ring mga tula'y kinakatha

inuunawa ang anuman, iba't ibang paksa

sinabi ni Kovalevskaya'y tumining sa diwa

kaya naritong matematika'y itinutula

tula't sanaysay sa matematika'y tututukan

titipunin ang mga akda sa munting aklatan

na balang araw ay maisaaklat kong tuluyan

at sa bagong henerasyon ay ibahagi naman

- gregbituinjr.

Pagluluto ng kampanilyang sili

namimigay ng libreng bell pepper sa nadaanan
kaya nang aming makita'y nanghingi ng iilan
namigay na iyon ay aming pinasalamatan
at pagdating ng bahay ay agad kong hinugasan

ang kampanilyang sili'y ginayat ko ng pahaba
at doon sa kawali'y ginisa ko sa mantika
pinalutong, aba'y anong sarap ng naihanda
sa tanghalian, linamnam nito'y nakamamangha

marahil sa kalusugan, ito'y makaganda rin
may bitamina't mineral din itong makakain
marahil, gawing pulutan sa inyong totomain
at mga buto nito'y mabuting iyong itanim

tikman mo rin itong ginisang kampanilyang sili
tiyak sa sarap nito'y di ka mag-aatubili
baka mapatula ka pa't maraming masasabi
ingat, baka sa busog mo'y makatulog sa tabi

- gregbituinjr.

Sinigang na bangus at adobong sitaw

sinigang na bangus at adobong sitaw ang ulam
karne'y iniwasan na ng sikmurang kumakalam
lalo't malusog na pangangatawan itong asam
kumain daw lagi ng pampalakas, anang paham

kaya pagkain ng laman ay iniwasan ko na
bagay na marahil sa iba'y nakapagtataka
kumain ng paborito kong porkchop na'y bihira
ang pag-iwas sa karne'y mas lalong nakakagana

pagiging vegetarian nga'y naging panuntunan ko
maggulay lagi, sitaw, talong, okra, talbos, upo
sa pagiging budgetarian ay matagal na ako
di bibilhin ang mahal, laging mura ang hanap ko

pag nagkita tayo, huwag nang maghanda ng karne
kamatis at bagoong lang, ayos na ako dine
kung may gulay mang ihahanda, aba'y mas maigi
salamat, inunawa mo ang aking sinasabi

- gregbituinjr.

Isang munting pagninilay

nais kong makatulong sa mga organisasyon
upang makapagpatuloy sa mga nilalayon
kung runner, errand, o utusan ang trabahong iyon
tatanggapin ko na basta magkatrabaho ngayon

sa human rights organization ay pupwede ako
sa IDefend Movement ba'y anong maitutulong ko?
sa PhilRights, PAHRA, Balay, sana'y may opening dito
para sa pagtatanggol sa karapatang pantao

nakatapos ako ng labor paralegal noon
sa Caritas, Manila, Ministry of Labor iyon
dapat kong ipraktis, huwag munang magsolo ngayon
kailangan ko pa ng gabay sa trabahong iyon

sa grupong makakalikasan, ako'y pupwede rin
sa Ecowaste Coalition kaya ako'y tanggapin?
sa No Burn Pilipinas ay baka makatulong din
sa Greenpeace, Green Convergence kaya'y baka may opening

sekretaryo heneral man ng K.P.M.L ngayon
sa X.D. Initiative ay gayon din ang posisyon
dapat ding may kita't may pambili ng malalamon
dapat may salaping panggugol, maliit man iyon

sana'y may makatulong pa rin sa tulad kong tibak
malaking pasalamat ang iuukol kong tiyak
tutula't kakatha pa rin para sa dukha't hamak
at bulok na sistema'y atin pa ring ibabagsak

- gregbituinjr.

Pag namatay kang dukha

di mo raw kasalanan pag dukha ka nang isilang
pag namatay kang dukha, kasalanan mo raw iyan
paano akong nabubuhay nang di nagpayaman
di nag-angkin ng anumang pag-aari saanman

dahil aking sinusunod ang simpleng pamumuhay
mula nang magpakilusan, ito na'y aking gabay
kakampi ng masa, maralita ang kaagapay
at kumikilos tungo sa lipunang pantay-pantay

ang mag-angkin ng pribadong pag-aari'y di ako
pagkat iba ang aking paniniwala't prinsipyo
nais kong walang mayaman o mahirap sa mundo
lahat ay nakikipagkapwa't nagpapakatao

ugat ng kahirapan ay pribadong pag-aari
na siyang dahilan bakit may iba't ibang uri
instrumento ng mapagsamantala't naghahari
upang durugin ang uring kanilang katunggali

simpleng pamumuhay man ang prinsipyo kong dakila
ay di naman nagsamantala't walang kinawawa
mayaman sa karanasan, mamamatay na dukha
kaysa namatay ngang mayaman ngunit sinusumpa

- gregbituinjr.

Ang esensya ng buhay

nasa pananahimik ba ang esensya ng buhay?
at hinahayaan ang kapwang basta pinapatay?
ang mga nangyayari ba'y tinatanggap mong husay?
ang panlipunang hustisya'y balewala bang tunay?

kaya may nanggugulo dahil sa mga tahimik
na kahit alam na may mali'y di man lang umimik
pagkat di naman daw sila tinatamaang lintik
walang pakialam sa kapwang mata'y pinatirik

lumagay man ako sa tahimik, magsasalita
para sa karapatan ay gagawin anong tama
wala mang pera'y ipagtatanggol ang masang dukha
wala mang lakas ay may plumang kakampi ng diwa

nasa paglaban ang esensya ng buhay sa akin
nasa pagkilos upang bayan ito'y palayain
mula sa kuko ng mapang-api't mapang-alipin
di mananahimik sa tabi't hayaan lang natin

wala sa pananahimik ang esensya ng buhay
para sa akin ay nasa pakikibakang tunay
kumakayod upang kumain? aking naninilay
mabuhay nang kumain o kakain nang mabuhay?

sa akin, esensya ng buhay ay ang paglilingkod
at pag-oorganisa sa masa't dukhang hilahod
na panlipunang hustisya ang itinataguyod
at ang bulok na sistema'y papalitang malugod

- gregbituinjr.

Kumikilos ako di upang kumita ng pera

kumikilos ako di upang kumita ng pera
kundi upang magsilbi sa bayan, sa dukhang masa
aanhin ko ang salapi kung sa layaw ang punta
kung may pera'y gagamitin sa pag-oorganisa

mas mahalaga sa akin ang pagpapakatao
di ang anumang yaman, luho, bisyo, o kapritso
anong halaga ng buhay nang isilang sa mundo
kung sa salapi na lang umiinog ang buhay mo

nais ko ng rason bakit nabuhay sa daigdig
di ang mabuhay upang kumain, gawin ang hilig
di lang kumayod upang mabuhay, gawin ang ibig
kundi esensya bilang taong may prinsipyo't tindig

"iisa ang pagkatao ng lahat," ang sabi nga
ni Gat Emilio Jacinto, na bayaning dakila
ang kanyang Liwanag at Dilim ay basahing kusa
nang pagpapakatao'y ganap nating maunawa

ang Kartilya ng Katipunan ay ating namnamin
pagnilayan ang nilalaman at isapuso rin
dapat walang amo at wala ring inaalipin
dapat ang asam na ginhawa ng bayan ay kamtin

kaya kumikilos ako di para sa salapi
kundi sa pakikibaka laban sa mga mali
itayo ang lipunang makatao, di tiwali
at sa mundong ito ako'y nagbabakasakali

- gregbituinjr.

Kung mata ko'y tumirik

pangako, aalis ako rito't di na babalik
pagkat di ito ang mundo ko, sa puso'y saliksik
lugar ko'y nasa pagbaka, di sa pananahimik
di ako naging tibak upang sa bahay sumiksik
at sa mga isyu ng bayan ay basta hihilik

pakikibaka'y nasa aking sugo natititik
di mapakali sa mga isyung masa'y humibik
kaya pag may mga pagkilos, ako'y nasasabik
sumisigaw ang damdamin, bibig ma'y di umimik
nais kong nasa labanan kung mata'y tumirik

katawan ko man ay parang luya nilang madikdik
tibak at mandirigma akong di natatahimik
ayokong magiging pipi't bingi sa mga hibik
ng bayang ang dignidad ay ginigipit ng lintik
na diktador o among talagang napakaswitik

nais kong nasa laban kung mata ko'y pinatirik
na gamit sa pagtatanggol sa bayan ay panitik
sa payapang buhay, aalis ako't di babalik
pagkat ang mundo ko'y sa paglaban, paghihimagsik
laban sa sistemang bulok at mapang-aping lintik

sakali mang sa akin may balang magpatahimik
sa larawan ko'y may isang kandilang ititirik
kasama ang isang ulilang rosas na may tinik
wala akong puntod, ang aking abo'y ihahasik
upang maging pataba sa pakikibaka't hibik

- gregbituinjr.

Ang tanging kasalanan ko

ang tanging kasalanan ko lang ay ang pagtatanggol
sa pinagsasamantalahang di pa makatutol
sa mga inaapi ng burgesyang mapagmaktol
sa mga dukhang hinamak dahil walang panggugol

ang tanging kasalanan ko'y ipagtanggol ang masa
upang kamtin ang asam na panlipunang hustisya
lumalaban sa mapang-api't mapagsamantala,
manggagawa't dukha ang kasamang nakikibaka

ang tanging kasalanan ko'y ipagtanggol ang bayan
laban sa mananakop na Tsina't ibang dayuhan
laban sa mapangyurak ng pantaong karapatan
laban sa katiwalian at sa tubo gahaman

ang tanging kasalanan ko'y ipagtanggol ang uri
mga dukha't manggagawa laban sa naghahari
laban sa hirap dulot ng pribadong pag-aari
dapat sa labang ito, uring obrero'y magwagi

ang tanging kasalanan ko'y ipagtanggol ang tao
itaguyod ang dignidad at karapatan nito
itaguyod ang pagkakapantay-pantay sa mundo
at walang pagsasamantala ng tao sa tao

kung sa mga pagkakasalang iyan ay mamatay
tinokhang ng sunud-sunurang asong walang malay
mamatamisin ko pang hatulan nilang mabitay
tanggap ko, kahit paano, ang buhay ko'y may saysay

- gregbituinjr.

Mga tanong sa ilang

sa ulo'y nagkakamot habang naroon sa ilang
kung anu-ano'y nasa isip lalo't naiilang
dapat maligo't may balakubak, sa ngayon ilang
buwan nang lockdown na sa mga poste'y nagbibilang

gugupitin ang kuko, gagamitin ang kukote
ang mga pasaway ba'y bakit nila ginugulpi?
paano nila tinitiris kung mama'y salbahe?
bakit nadamay sa tokhang ang batang inosente?

marami nang namatay sa coronavirus ngunit
marami rin daw ang gumaling, ang kanilang giit
ngunit siksikan na sa mga ospital, ang sambit
paano kung maralitang gipit pa'y magkasakit?

milyon na'y nawalan ng trabaho, paano ngayon?
saan kakayod upang pamilya'y may malalamon?
bata pa'y apektado sa kanilang edukasyon
sa bagong normal na ito'y paano pa aahon?

- gregbituinjr.

Di na ako hahawak ng gatilyo

di na ako hahawak ng gatilyo, di na muli
ayoko itong kalabitin hangga't maaari
sana'y mawala na ang mapagsamantalang uri
sana'y wala nang mga mapang-api't naghahari

ang lider at kasamang Mao nga noon ay nagwika
himagsikan ay sa dulo raw ng baril nagmula
subalit ngayon ito'y di na aking paniwala
pagkat di lang baril ang instrumento sa paglaya

pakikipagkapwa ang ating dapat itaguyod
ang Kartilya ng Katipunan sa marami'y lugod
organisahin ang masa bilang kanilang lingkod
lumaban sa mapang-api hanggang sa aking puntod

isa lang akong kawal ng hukbong mapagpalaya
nananalaytay sa ugat ang dugong mandirigma
di man baril ay pluma na ang nasa pulso't diwa
habang patuloy pa rin sa adhikang paglaya

ang kabulukan ng sistema'y aming ilalantad
itaguyod ang karapatang pantao't dignidad
labanan ang mapagsamantalang tubo ang hangad
ito ang tutupdin kong misyon kahit magkaedad

- gregbituinjr.

Pagtatanim ng talong sa karton ng gatas

kanina'y nagtanim ng talong sa karton ng gatas
lalagyang karton na nilagyan ko naman ng butas
ginupit ang isang bahaging ngayon nakabukas
nilagyan ng lupa't pataba, kaygandang mamalas

sa lupa't patabang pinaghalo'y aking tinanim
ang binhi ng talong habang langit ay nagdidilim
may nagbabadyang unos, alapaap ay maitim
sana'y lumago ang talong nang walang paninimdim

kartong lagayan ng gatas na imbes ibasura
ay gamitin upang tamnan ng talong na kayganda
balang araw ay may aanihin, kaysarap pala
sa pakiramdam, at di magugutom ang pamilya

habang lockdown pa'y halina't magtanim-tanim tayo
sa karton, lata ng sardinas, o plastik na baso
sa walang lamang lalagyan imbes ibasura mo
para sa kinabukasan ay may anihing totoo

- gregbituinjr.

Nagpalitada ng hagdan

dapat talagang naeehersisyo ang katawan
at ngayon naman ako'y nagpalitada ng hagdan
habang nasa lockdown, patulong-tulong pa rin naman
sa munting gawain man ay maraming natutunan

sa gawaing pagpapanday nga'y may nadamang saya
lalo't tubig, buhangin, at semento'y pinagsama
sa munting karanasan, may munting tula tuwina
na balang araw, sa mga apo'y maibibida

pinanood ko noon ang pagpalitadang ito
na namasdan paano ginawa ng karpintero
kaya nais ko ring gawin ay talagang pulido
upang kahit ang sarili lang ay mapahanga ko

dapat gagawing hagdan ay pantay na pantay, patag
upang kalooban ng umapak dito'y panatag
marahil, tagumpay ako rito't di matitinag
at ito'y masisira lang pag sinadyang tinibag

- gregbituinjr.

Pagkadulas

kaninang umaga ako'y biglang nadulas
dahil sa kawalang ingat ay nadupilas
nawalan ng balanse, braso'y nagkagasgas
gising na'y baka tulog pa, papungas-pungas

dapat laging mag-ingat, bilin sa sarili
lalo't nag-iisip, parang di mapakali
kwarantinang ito'y di na kawili-wili
walang maitulong sa bayan, tila bingi

buti pang naging frontliner noong una pa
sa kapwa tao'y baka nagbigay pag-asa
kaysa ngayong masakuna ng walang kwenta
o mensahe ito ng parating pang grasya

mag-ingat, kagabi nga'y kaylakas ng ulan
madulas ang lupa, lakad ay pag-ingatan
tiyaking gising na't di tulog ang isipan
maghilamos bago pumuntang palikuran

- gregbituinjr.

Dalawang araw sumama sa pagkakarpintero

dalawang araw sumama sa pagkakarpintero
upang matapos ang plano nilang dagdag pang kwarto
nagsukat at nagguhit, naglagari't nagmartilyo
tiniyak na bawat pako' tumagos hanggang dulo

nakakapagod man ngunit maganda sa katawan
tila nag-ehersisyo ang buto, puso't isipan
masarap maglagari, masakit man ang kalamnan
tila nagpatibay sa prinsipyo't paninindigan

pag nagkarpintero ka'y mauunawaan mo rin
ang sipag at hirap ng mga karpintero natin
di lang lagari, martilyo, pait, ang gagamitin
bukod sa kasanayan nila'y pakikisama rin

sa mga karpintero, taas-noong pagpupugay
dahil sa inyo, natayo yaong gusali't bahay
mesa, silya, iba't iba pa, salamat pong tunay
bawat karpintero'y dakila, mabuhay! mabuhay!

- gregbituinjr.

Pagtitig sa langit matapos ang unos

napatitig ako sa langit matapos ang unos
samantalang kanina'y kaylakas nitong bumuhos
buong ngitngit ng kalangita'y tila di maubos
habang kaysarap ng ulam naming tuyo at talbos

mapanglaw ang langit, nangingitim ang alapaap
tila ang pagngangalit ng bagyo'y di pagpapanggap
baka pag di alisto'y kasawian ang malasap
kaya sa matibay na moog ka manahang ganap

matapos daw ang unos ay mayroong bahaghari
o balangaw na sa dulo'y may gintong nasa gusi
subalit iyon ay alamat lang na di mawari
datapwat kayrami pa ring nagbabakasakali

naalala ko tuloy sina Ondoy at Yolanda
sila ba'y magkapareha o naging mag-asawa?
mga unos na kaytindi ng epekto sa masa
kaya maghanda't mag-ingat pag bagyo'y manalasa

- gregbituinjr.

Mananatili akong tibak hanggang kamatayan

mananatili akong tibak hanggang kamatayan
at tutupdin ang misyon at tungkuling sinumpaan
tungkuling atang sa balikat na di iiwasan
bagkus ay gagampanan ng buong puso't isipan

kaya bilang propagandista'y kakatha't kakatha
angking pilosopiya'y iparating sa madla
itaguyod ang prinsipyong tangan sa kapwa dukha
baguhin ang sistemang bulok ang inaadhika

bawat sanaysay, tula't pahayag ay nakatuon
tungo sa minimithi't inaasam na direksyon
sa paggapi sa mapagsamantala't mandarambong
at kamtin ang hustisyang panlipunang nilalayon

payak na pangarap lang iyan ng tulad kong tibak
itinanim na binhi'y uusbong din sa pinitak
isipin paanong bulok na sistema'y ibagsak
upang manggagawa't dukha'y di gumapang sa lusak

- gregbituinjr.

Ano ang cyberlibel?

ANO ANG CYBERLIBEL? 

Sinaliksik ni Greg Bituin Jr.

Ang Cybercrime Prevention Act of 2012 (Batas Republika Blg. 10175) ay naisabatas sa Pilipinas noong Setyembre 12, 2020. Layunin nitong parusahan ang anumang krimeng isinagawa gamit ang kompyuter.

Nauna nang naisabatas noong ang Electronic Commerce Act of 2000 (Batas Republika Blg. 8792) hinggil sa mga krimeng gamit ang kompyuter, na naisabatas bunsod na rin ng matinding I Love You virus na ginawa ng isang Pinoy na si Onel de Guzman. Subalit hindi siya nasampahan ng kaso noon dahil sa kawalan ng legal na batayan upang kasuhan siya sa panahong iyon.

Sa kaso ni Maria Ressa, siya’y kinasuhan ng cyberlibel, at hinatulan siyang guilty ng hukom na si Rainelda Estacio-Montesa ng Manila Regional Trial Court Branch 46 noong Hunyo 15, 2020.

Ang nasabing batas ay may 31 seksyon, at nahati sa walong mga kabanata. Dito'y ginawang krimen ang maraming uri ng pagkakasala, kabilang ang iligal na pag-access (pag-hack), pakikialam ng mga datos, maling paggamit ng aparato, cybersquatting, computer fraud, cybersex, spam, at iba pang pagkakasala. Isinama  rin  nito ang Anti-Child Pornography Act of 2009 (Batas Republika Blg. 9775), at ang libelo, na pagkakasala sa ilalim ng Seksyon 355 ng Revised Penal Code of the Philippines, na lalo na’t ginamit ang kompyuter sa mga aktibidad na labag sa batas.

Ang Batas ay may unibersal na hurisdiksyon: may mga probisyon itong lapat sa lahat ng sinumang mamamayang Pilipino, saan mang bansa siya naroroon. Iba pa ang usapin hinggil sa Stop Online Piracy Act at ang PROTECT IP Act.

Krimen na ang libelo sa ating bansa. Ang libelo'y may parusang minimum o medium prisión correccional (anim na buwan hanggang apat na taon at dalawang buwan), ngunit sa cyberlibel ngayon, ito'y may parusang prisión mayor (anim hanggang labing dalawang taon).

Abangan pa natin ang anumang kahihinatnan ng kaso ni Maria Ressa at bantayan natin ang ating kalayaan sa pamamahayag.

* Unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Hulyo 1-15, 2020, pahina 2.

Ang propagandista

tanong sa sarili: ako pa ba'y propagandista?
o maituturing akong dating propagandista?
bakit ganyan ang tanong? nag-asawa lang, ganyan na?
iniwan na ba ang marubdob na pakikibaka?

tungkulin ng propagandista'y di pansarili lang
kundi higit sa lahat ay sa uri't sambayanan
itataas ang moral ng lugmok na kasamahan
naglilinaw din ng isyu't nagtuturong lumaban

patungo sa adhikain ang mga ginagawa
patungo sa pagmumulat ang mga inaakda
patungo sa pagkilos ng mga inapi't dukha
patungo sa pagwawakas ng sistemang kaysama

dahil sa lockdown at kawalan ng perang gastusin
dahil walang maipambayad sa laksang bayarin
dahil kumikilos lang nang pamilya'y di gutumin
dahil nagtatanim-tanim na upang may gulayin

tungkulin sa masa'y naiwanang pansamantala
ngunit paunti-unti lang ay makababalik na
nais pa ring gawin ang tungkuling magpropaganda
nais pa ring patunayang isang propagandista

- gregbituinjr.

Sa sulok

oo, dati'y lagi akong sa sulok nagmumukmok
pagkat isa akong loner na masaya sa sulok
ngunit di mapakali sa isyung nakalulugmok
kaya nagpasyang lumabas ng lungga't makilahok

akala ko, tulad ko'y binabaon lang sa limot
hanggang aking maunawaan ang lipunang buktot
bakit at anong nangyayari sa pasikot-sikot
bakit ba may lumalaban sa sistemang baluktot

nais mag-ambag ng tulad kong loner, natanto ko
baka paunti-unti'y umaliwalas ang mundo
na binatay din sa danas bilang dating obrero
sinasahuran noon upang gawin ang produkto

subalit dahil sa lockdown, sa sulok ay bumalik
nagmukmok na naman, gayunman, narinig ang hibik
ng kapwa dukha, kaya kumilos at sinatitik
ang mga isyu pagkat pluma'y di rin matahimik

- gregbituiinjr.

Ang katwiran ng bituka

Ang katwiran ng bituka

anila, binigyan na ng bahay ang maralita

nang sa iskwater at barungbarong daw makawala

subalit nang nasa relokasyon na'y biglang-bigla

ibinenta ang bahay, bumalik sa dating lupa

ang ibang nakakaalam ay napapailing lang

lalo't di maunawaan ng kinauukulan

bakit muling pumaroon sa dating karukhaan

di pa ba sapat ang pabahay nilang inilaan

kung tinanong muna nila ang mga maralita

kung bahay ba ang problema kaya mukhang kawawa

upang tamang kalutasan sa problema'y magawa

at di sila itaboy sa malayong parang daga

bakit sila mahirap, hanapin ang kasagutan

bakit bahay na binigay ay kanilang iniwan

pagkat di sapat ang bahay kung walang kabuhayan

kayhirap kung danasin ng pamilya'y kagutuman

sa pinagtapunan sa kanila'y walang serbisyo

mag-iigib sila sa sapa o malayong poso

walang kuryente kaya di makapanood dito

mabuti kung may maayos kang de-bateryang radyo

ospital ay kaylayo, paano pag nagkasakit

walang palengke, paano ka kaya magpapansit

wala ring masasakyan, maglalakad ka sa init

sa daang baku-bako, pawis mo'y tiyak guguhit

walang paaralan, saan mag-aaral ang anak

malayo ang bayan, kilo-kilometrong di hamak

tila kayo dagang sa relokasyon itinambak

may pabahay nga, ngunit gagapang naman sa lusak

makakain ba nila ang ibinigay na bahay

di sapat ang may tahanang doon ka humihimlay

paano kung pamilya'y magutom, doon mamatay

kaya unahin ang katwiran ng bitukang taglay

mabuting may makakain, tahanan mo ma'y dampa

ang pamilya'y di magugutom, di kaawa-awa

dapat lagi kayong busog upang di namumutla

kahit bumalik sa iskwater na kasumpa-sumpa

iskwater kasi'y masakit sa mata ng mayaman

at ito'y inayunan naman ng pamahalaan

dahil daw walang bahay, bahay din ang kalutasan

di nakurong dapat unahin ang kalam ng tiyan

tinawag silang mahihirap dahil hirap sila

tinawag silang dukha dahil walang-wala sila

walang pribadong pag-aari, sarili lang nila

di bahay ang problema, kundi kakainin nila

busog kung may pagkukunan lang ng ikabubuhay

ito ang sa pamahalaan ay dapat manilay

at kung may trabahong sapat, di problema ang bahay

mabibili pa ang pagkaing may sustansyang taglay

ang katwiran ng bituka'y huwag balewalain

sa batas at patakaran, ito'y laging isipin

at sa relokasyon, di dapat mahal ang bayarin

ibatay sa kakayahan ng naninirahan din

pabahay, ikabubuhay, serbisyong panlipunan

sa mga negosasyon ay magkasamang tandaan

tatlong sangkap upang maralita'y di magbalikan

sa dating tirahang sa kanila'y pinag-alisan

- gregbituinjr.

07.09.2020

Maikling kwento: Pagdaluhong sa karapatan

Pagdaluhong sa karapatan

Maikling kwento ni Gregorio V. Bituin Jr.

Hulyo 1, 2020

"Alam nyo, naulit na naman pala ang nangyari kay Winston Ragos, iyon bang sundalong sinita ng limang pulis noong Abril at binaril ng walang laban ng isang pulis," sabi ni Mang Kulas na naggugupit sa barberya.

"Oo nga, Mang Kulas. Narinig ko rin sa balita kanina," sabi ng estudyanteng si Roberto na ginugupitan ni Mang Kulas.

"Bakit? Anong nangyari? Hindi ko yata narinig sa radyo kanina..." sabat naman ni Mang Lando na isa ring barbero.

"Aba'y pinagbababaril ng mga pulis ang apat na sundalo ng walang laban. Nangyari sa Sulu. Isang major, isang kapitan, at dalawa pang sarhento ang pinaslang, ayon sa balita. Galit na galit nga ang pamunuan ng Philippine Army. Rubout daw," paliwanag ni Mang Kulas.

"Grabe na talaga ang nangyayari sa bayan natin. Sundalong walang laban pa ang pinaslang ng mga pulis. Tapos, sasabihin, nanlaban. Kung sila nga ay di nagkakakilanlanan na umabot pa sa patayan, paano pa ang simpleng mamamayang mapapagkamalan?" ang komento naman ni Mang Lando. "Lalo na ngayong nais isabatas ang Anti-Terror Bill?"

"Dapat nga po huwag maisabatas iyang Terror Bill, dahil marami na tayong batas laban sa krimen. Dadagdagan pa ng mapanggipit na batas sa ating kalayaang magpahayag at yaon bang 'dissenting opinion'." Sagot naman ni Roberto.

Dagdag pa niya, "Nabalita pang 122 kabataan pala ang napaslang ng walang proseso dahil sa War on Drugs, kabilang na sina Danica Mae Garcia, limang taon, at Althea Barbon, apat na taon."

"At ano naman ang kaugnayan niyan?" tanong ni Mang Kulas.

"Para bang polisiya na ng mga pulis ang pumaslang, dahil iyon naman ang sabi ng Pangulo. Ubusin lahat sa ngalan ng War on Drugs. Kaya paslang lang sila ng paslang, tulad ng pagpaslang sa mga sundalo. Kaya dapat huwag maisabatas ang Anti-Terror Bill, dahil baka maraming pagdudahan at mapaslang ng walang due process." Paliwanag pa ni Roberto.

"Kaisa mo ako riyan. Tama ka. Sana'y respetuhin ang karapatang pantao ng bawat mamamayan," sabi naman ni Mang Lando. "May pagkilos pala bukas laban sa Anti-Terror Bill. Nais mo bang sumama? Magkita tayo rito bukas ng alas-otso ng umaga."

"Kung wala pong gagawin, susubukan ko pong sumama. Salamat po sa paanyaya."

"Pupunta tayo sa CHR ground. Doon gagawin."

"Sige po. Salamat po, Mang Kulas, sa gupit. Ito po ang bayad."

"Salamat din sa paliwanag mo. Ingat."

Hulyo 2, 2020

Nagkita-kita sina Roberto at Mang Lando sa Bantayog ng mga Bayani. Doon sila magsisimulang magmartsa patungo sa CHR ground. Sa Commission on Human Rights nila napiling gawin ang pagkilos dahil maaaring di sila galawin pag dito nila ipinahayag ang  kanilang  damdamin  laban  sa Anti-Terror Bill, na instrumento ng rehimen, na maaaring yumurak sa kanilang karapatang magpahayag, at akusahang terorista dahil lumalaban umano sa rehimen. 

Maya-maya lang ay nagmartsa na sila patungong CHR at doon ay nagdaos sila ng maikling programa, may mga talumpati at awitan.

Hulyo 3, 2020

Nabalitaan na lang nina Roberto sa telebisyon na pinirmahan na pala ng pangulo ang Anti-Terror Act of 2020, na mas kilala ngayon bilang Terror Law.

Hulyo 4, 2020

Agad na nagsagawa ng mga pagpupulong ang iba’t ibang grupo upang kondenahin ang anila’y batas na maaaring yumurak sa karapatang pantao. Ang petsang napagkaisahan nila ay Hulyo 7, 2020, kasabay ng ika-128 anibersaryo ng pagkakatatag ng dakilang kilusan ng Katipunan. Dito’y ipapahayag nila na ang Terror Law ang huling tangka ng rehimen upang depensahan ang administrasyon nito laban sa ngitngit ng mamamayan sa mga kapalpakan nito na mas inuna pa ang pagsasabatas ng Terror Law gayong walang magawa upang lutasin ang COVID-19. 

Naghahanda na rin ang mamamayan upang depensahan ang bayan laban sa ala-martial law na karahasan sa hinaharap.

* Ang maikling kwentong ito'y unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Hulyo 1-15, 2020, pahina 18-19.

Sa kwarantina ng mga lubid

naipit siya sa kwarantina ng mga lubid
di ko mawaring sa puntong iyon ay mauumid
panggagalaiti niya'y kitang-kita sa litid
ng leeg niyang may kung anong nagbabadya't hatid

maraming sampayan, pulos panali sa bodega
iba't ibang kapal ng lubid sa dating pabrika
iniwanan ng may-ari noong sila'y magwelga
at nang mag-lockdown ay naiwan siyang nag-iisa

walang agarang suporta, gipit, anong nangyari?
di ka pwedeng basta lumabas kung ayaw mahuli
sa kwarantina ng mga tali'y di mapakali
masaklap, baka kumuha ng lubid at magbigti

napapaligiran ng lubid, ah, kaawa-awa
sa kwarantinang ito'y nais niyang makawala
walang trabaho, walang kita, wala ring magawa
animo piketlayn na iyon ay kasumpa-sumpa

mabuti't may ilang manggagawang sumusuporta
na malapit doong may bigay ng konting halaga
ngunit sadyang iba sa panahon ng kwarantina
pagkat iba'y nasa pamilya, siya'y nag-iisa

- gregbituinjr.

Kwento ng isang kilong libag

isang kilong libag ang nakuha ko nang maghilod
ng buong katawan, bisig, leeg, balikat, tuhod,
alak-alakan, himpak-himpakan, libag ay kayod,
kasu-kasuhan, talampakan, ah, nakalulugod

saan kaya nanggagaling ang sangkaterbang libag
na pawang mga mikrobyong di agad mabanaag
kumakapit yaong duming padagdag nang padagdag
na pag hinilod mo'y giginhawa't mapapanatag

O, mga libag na sa katawan ko'y kumakapit
kayo'y alikabok na naglipanang anong lupit
kalinisan ba sa katawan ko'y ipagkakait?
kahit may salawal na'y napapasok pati singit

di lang sa alikabok kundi pawis na natuyo
kaya nga kaysarap maghilod habang naliligo
muli, haharap ka sa mundong may buong pagsuyo
magaan ang pakiramdam mong libag na'y naglaho

- gregbituinjr.

Kwento ng isang kantanod

sa piging na iyon, may kantanod, di imbitado

kita mong napapalatak sa handang imbutido

dating napiit dahil sa gawaing imbalido

natagayan naman, lumaklak na parang imbudo

pinanood ng kantanod ang mga nagsasayaw

at sa halakhakan nilang halos di magkamayaw

nais pa niya ng isang tagay, ramdam ay uhaw

serbesa iyong tila sa nadarama'y titighaw

anong dapat gawin sa kantanod na isang tambay

bakit araw-gabi na lang ay nagpapahingalay

sadya bang batugan? anong kwento ng kanyang buhay?

siya ba'y kuntento't masaya? o tigib ng lumbay?

marami siyang pangarap, oo, baka, pangarap

lalo't maya't maya'y nakatitig sa alapaap

sa buhay ba niya'y anong naganap at nalasap?

tatanda na lamang ba siyang walang lumilingap?

- gregbituinjr.

* kantanod - panauhing hindi inanyayahan, panonood sa pagkain (mula sa Diksyunaryong Filipino-Filipino, inedit ni Ofelia E. Concepcion, pahina 90)