Ang maikling kwento sa Taliba ng Maralita

ANG MAIKLING KWENTO SA TALIBA NG MARALITA

Munting sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

May ilan pang isyu ng Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), ang hindi pa nagawa. Subalit tinatapos ko pa rin. Kahit paunti-unti. Lalo na't apatnapu't siyam na araw akong nagbantay kay misis sa ospital.

Subalit bakit dapat gawin pa rin iyon? Una, dahil sa pagtatala ng kasaysayan ng mga mahahalagang pangyayari't pagkilos na nilahukan ng KPML. Ikalawa, dahil nalalathala dito ang mahahalagang isyu ng pabahay at kahirapan, at pagsusuri sa isyu ng maralita. Ikatlo, upang may mabasa ang mga maralitang kasapi ng KPML, at maitago nila iyon bilang testamento ng kasaysayan at pakikibaka ng mga maralita. Ikaapat, dahil nalalathala rito ang panitikang maaaring iambag sa panitikang Pilipino, tulad ng mga tula at maikling kwento.

Nitong Nobyembre lang ay kumontak sa akin ang mga estudyante ng isang pamantasan sa Batangas, at ginawa nilang thesis ang tatlo kong maikling kwentong may kaugnayan sa State of the Nation Address (SONA). Ito ang mga kwentong "SONA na naman, sana naman..." (Taliba isyu, Hulyo 16-31, 2023, pahina 18-19), "Budul-Budol sa Maralita" (Taliba Pre-SONA isyu, Hulyo 1-15, 2024, pahina 18-19), at "Bigong-Bigo ang Masa" (Taliba Post-SONA isyu, Hulyo 16-31, 2024, pahina 18-19). Napakalaking karangalang makapanayam ako ng mga estudyanteng iyon. Ibinalita naman nila sa akin na nakapasa sila sa kanilang thesis.

Mula Setyembre hanggang ngayong Disyembre na siyang backlog ng Taliba, ito ang pinagkukunutan ko ng noo. Bukod sa mga balita ay pinag-iisipan ko kung paano ko isusulat sa maikling kwento ang mga tampok na isyu ng panahong iyon. Paghahanda ko rin bilang kwentista ang pagsusulat ng mga kwento upang balang araw ay makapagsulat ng nobela, at maisaaklat iyon, na siya kong pangarap - maging ganap na nobelista.

Dalawang beses isang buwan lumalabas ang Taliba ng Maralita. Ibig sabihin, dalawampu't apat na isyu sa isang taon. Kaya kung may apat na buwan pang backlog, may walong isyu ang dapat kong tapusin. Isasama ko ang mga kuha kong litrato sa rali, pati pahayag ng mga kapatid na organisasyon, upang hindi naman ako matulala sa dami ng trabaho. Ang pagsusulat ang tungkulin ko sa organisasyon, pagsusulat ng pahayag, at ang pagkatha ng maikling kwento at tula ang kinagigiliwan kong gawin. Subalit mga kwento at tula sa pagsusulong ng pakikibaka ng mga maralita laban sa pang-aapi't pagsasamantala ng sistemang bulok, tungo sa isang lipunang walang pagsasamantala ng tao sa tao at sa kalikasan.

Pinagnilayan ko't sinulat sa tula ang mithiing ito para sa tuloy-tuloy na paglalabas ng publikasyong Taliba:

adhika ko pa ring gawin ang mga isyu

ng pahayagang Taliba ng Maralita

sulatin ang balita, kumatha ng kwento

at tula, at magsuri ng isyu ng dukha

pakikibaka ng dukha'y pag-iisipan

at ilathala ano bang kanilang layon

sapagkat bawat laban ay may kasaysayan

na dapat matala sa aming publikasyon

kolum ni Pangulong Kokoy Gan ay patnubay

sa pakikibaka ng kapwa mahihirap

habang litrato ng pagkilos ay patunay

ng adhika ng dukha't kanilang pangarap

na isang lipunang wala nang pang-aapi

at pagsasamantala, ang sila'y mahango

sa hirap, kaya tuloy ang pagbaka't rali

laban sa mga kuhila't laksang hunyango

12.23.2024

Kaysarap ng tulog ni alaga

KAYSARAP NG TULOG NI ALAGA

nakita niya ang munting kahon

at iyon ang kanyang tinulugan

marahil nga'y napagod maghapon

hinigaa'y pinagpahingahan

simpleng buhay lamang si alaga

na sa bahay na naninirahan

simpleng buhay din akong makata

na abala lagi sa tugmaan

madalas, matapos kong kumain

ngingiyaw siya't mangangalabit

bibigyan siya ng makakain

pag busog na'y di na humihirit

kay alaga, maraming salamat

mga daga'y nagpulasang lahat

- gregoriovbituinjr.

12.22.2024

Di agad mabuksan

DI AGAD MABUKSAN

may nagregalo, kayhirap buksan

ang panahon ko'y naubos lamang

sa pagbubukas na pahirapan

uhaw ka na'y di mo pa mabuksan

buti ito'y bigay lang sa amin

ang tulad nito'y di ko bibilhin

basahan ay ginamit ko na rin

ngunit sadyang kayhirap pihitin

pakanan, pakaliwa, paano?

isip-isip, anong gagawin ko?

o baka mahina na ang pulso

kaya di ko na mapihit ito

o baka ako na'y nanghihina

lalo't sa mundo na'y tumatanda

higpit ng kapit ay di magawa

laman ay di malasahang sadya

pagpapalakas pa'y kailangan

nitong mga buto ko't katawan

baka pag malakas na'y mabuksan 

ang bote't laman nito'y matikman

- gregoriovbituinjr.

12.22.2024

Bituka't hasang ng pritong isda

BITUKA'T HASANG NG PRITONG ISDA

bata pa'y batid ko nang magtanggal

ng bituka't hasang ng galunggong

ngunit nang tumanda na't tumagal

di ko na tinatanggal pa iyon

dahil kami'y may alagang pusa

bituka't hasang ay piniprito

upang ipakain sa alaga

dobleng gawain talaga ito

pag nagpiprito na ako ngayon

ng isda, sinasama'y bituka 

at hasang upang ang ipalamon

sa pusa'y luto, di hilaw, di ba?

ginagawa ko na iyong sabay

upang tipid na rin sa gastusin

iyon man lang sa kanya'y mabigay

nang siya'y di magutom sa amin

- gregoriovbituinjr.

12.22.2024

Ang luma't bago kong sombrero

ANG LUMA KO'T BAGONG SOMBRERO

may luma't bago akong sombrero

ang una'y pangrali araw-araw

pangalawa'y may tatak na bago

pagkat Luke Forward ang tinatanaw

tunog Look Forward sa hinaharap

upang makamit ang adhikain

kung paano tupdin ang pangarap

na pagsasamantala'y supilin

sombrerong mayroong panawagan

upang maipagwagi si Ka Luke

sa Senado'y maupong tuluyan

kinatawan ng masa'y maluklok

luma'y beterano na sa rali

proteksyon sa ulo, init, lamig

sombrerong matagal na nagsilbi

upang obrero'y magkapitbisig

tunay akong nagpapasalamat

sa sombrerong proteksyon talaga

upang kumilos laban sa ugat

ng pag-api't bulok na sistema

- gregoriovbituinjr.

12.21.2024

Di kinuhang basura ng namamaskong basurero

DI KINUHANG BASURA NG NAMAMASKONG BASURERO

basura raw, sabay abot ng sobre

kahit barya lang ay maglagay kami

ganyan ang gawa, magpapasko kasi

kasi pasko ay bigayan daw, sabi

magbigay ng anumang kaya natin

pag di naglagay ay baka di kunin

ang basura mo, aba'y kayhirap din

gayong sila nama'y may sasahurin

kanina lang, basura'y di kinuha

wala kasi akong barya sa bulsa

nakaalis na ang trak ng basura

inipon kong basura'y nariyan pa

di ko mabigay ang sandaang piso

may lakad ako't pamasahe ito

sa bahay, maghahanap pang totoo

kahit bente pesos, ibibigay ko

kaunting barya'y ating ibahagi

kunin lang ang basura'y ating hingi

upang kalinisa'y mapanatili

bente pesos man ay malaking munti

- gregoriovbituinjr.

12.20.2024

Ang rebulto ni Galicano C. Apacible sa Balayan, Batangas

Rebulto ni Galicano C. Apacible, manggagamot, at propagandista mula Balayan, Batangas. Kasama ni Rizal nang itatag ang El Compañerismo, lihim na samahang pulitikal na itinatag sa Maynila noong 1890s.

Halina't basahin ang nakasulat sa marker:

GALICANO C. APACIBLE

(1864-1949)

Manggagamot, propagandista, diplomatiko, mambabatas at makabayan. Ipinanganak sa Balayan, Batangas 26 Hunyo 1864. Kasama si Dr. Jose Rizal at iba pang mga mag-aaral na Filipino, itinatag sa Maynila ang El Compañerismo, isang lihim na samahang pulitikal noong 1890s. Isa sa mga nagtatag ng pahayagang propagandistang La Solidaridad noong 1889. Pangulo ng Asociacion Solidaridad Filipina sa Barcelona noong 1888 at ng Komite Sentral ng mga Filipino sa Hongkong noong 1898. Tagapayo ng Mataas na Konseho ng mga Rebolusyonaryong Filipino at kinatawan ng Republika ng Pilipinas sa Tsina, 1989-1899. Natatanging sugo sa Amerika at Europa, 1900-1901. Isa sa mga tagapagtatag ng Lapiang Nacionalista, 1906. Gobernador ng Batangas, 1908-1909; Kinatawan ng Batangas sa Asamblea ng Pilipinas, 1910-1916; Kalihim ng Pagsasaka at Likas na Yaman, 1917-1921. Yumao 22 Marso 1949.

Ang mga litrato ay kuha ng makatang gala sa Balayan, Batangas, Disyembre 19, 2024. Sumaglit muna sa Balayan upang kausapin ang aking ina. Lumuwas din ng Maynila kinagabihan.

GALICANO C. APACIBLE

kasama ni Rizal at isa ring bayani

ngalan niya'y Galicano C. Apacible

isinilang parehong taon ni Mabini

parehong Batangenyo ang dalawang are

si Apacible ay isang diplomatiko

manggagamot at propagandistang totoo

kasama ni Rizal at iba pang Filipino

ay tinatag nila ang El Compañerismo

na lihim na samahang pulitikal noon

siya'y naging pangulo ng Asociacion

sa Barcelona't Komite Sentral sa Hongkong

sa Mataas na Konseho ng Rebolusyong

Filipino at kinatawan din sa Tsina

tanging sugo rin sa Amerika't Europa

nagtatag din ng Lapiang Nacionalista

kinatawan ng Batangas sa Asamblea

ng bansa, Gobernador din ng lalawigan

Kalihim ng Pagsasaka't Likas na Yaman

tulad ni tatay, isinilang sa Balayan

si Apacible ay bayani rin ng bayan

- gregoriovbituinjr.

12.20.2024

Ang rebulto ni Mabini sa Balayan, Batangas

Rebulto ni Gat Apolinario Mabini sa Balayan, Batangas. Ang nakasulat sa marker: 

APOLINARIO MABINI y MARANAN

23 July 1864 - 13 May 1903

Isa sa mga bayani ng Pilipinas, abogado, tagapayo ng pangulo, at punong katiwala (o punong ministro) ng pamahalaan na kumatha sa mga alituntunin ng Konstitusyon ng Unang Republika ng Pilipinas. Siya ay kilala bilang "Dakilang Lumpo" o "Dakilang Paralitiko" at "Utak ng Rebolusyon."

Kuha sa Balayan, Batangas, Disyembre 19, 2024.

Sumaglit muna sa Balayan upang kausapin ang aking ina. Lumuwas din ng Maynila kinagabihan.

APOLINARIO MABINI

isa sa ating mga bayani

si Gat Apolinario Mabini

mula sa lalawigang Batangas

bayaning tanyag sa Pilipinas

siya'y tagapayo ng pangulo,

at gumampan ding punong ministro

kinatha'y mga alituntunin

ng unang Saligang Batas natin

siya'y "Dakilang Paralitiko"

tinatawag ding "Dakilang Lumpo"

kilalang "Utak ng Rebolusyon"

sa kasaysayan ng ating nasyon

kay Mabini, Mabuhay! Mabuhay!

taospuso kaming nagpupugay!

- gregoriovbituinjr.

12.20.2024

Paskil sa sahig ng traysikel

PASKIL SA SAHIG NG TRAYSIKEL

may abiso sa sahig ng traysikel

kong sinakyan: "Bawal manigarilyo"

tagos sa puso't diwa'y umukilkil

kahit sa makatang di nagbibisyo

kundi ang magsulat ng kwento't tula

minsan paksa'y yaong nasa hinagap

bisyo'y pagninilay at tumingala

sa kisame o kaya'y alapaap

anong masasabi ng nagyoyosi

na may paalala doon sa sahig

tunay iyong mahalagang mensahe

ipinaskil ang di maisatinig

salamat at may paalalang ganyan

habang patungo sa paroroonan

- gregoriovbituinjr.

12.17.2024

* mapapanood ang bidyo sa kawing na: https://fb.watch/wwAHJD8msl/ 

Ang apat na Pepe

ANG APAT NA PEPE 

bida si FPJ sa Pepeng Kaliwete

at si Ramon Revilla sa Pepeng Kuryente

kilala ring partner ni Pilar ay si Pepe 

mas tanyag na Pepe si Rizal na bayani

sa kamalayang Pinoy ay naroon sila

lalo't taga-dekada otsenta't nobenta

tatlo sa kanila'y sikat sa pelikula,

sa panitikang bayan, isa'y sa historya

mga Pepe, maraming salamat sa inyo

kabataan nami'y naging bahagi kayo

sa mga maaksyong pelikula ay hero

bida kayong tumatak sa puso ng tao

bida si Rizal, pambansang bayani natin

si Senador Revilla'y naglingkod sa atin

si FPJ ay tumakbong pangulo man din

si Pepe't Pilar nasa panitikan natin

- gregoriovbituinjr.

12.16.2024

Mga korte ng limang piso

MGA KORTE NG LIMANG PISO

dumudukot ako ng baryang pamasahe

at tatlong limang piso'y nakuha ko rine

na agad napansin kong iba-ibang korte

tatlong magkaiba ang limang pisong iyon

dalawa'y bilog, magkaibang kulay niyon

habang isa'y siyam ang gilid o nonagon

may pambili na ako ng saging na saba

pag pinambayad ko sa dyip ang tatlong barya

aba, ako'y may dalawang pisong sukli pa

iba-iba mang korte'y mahalagang sadya

sa komersyo't palitang-kalakal ng madla

pambili ninuman kahit pa ika'y dukha

nasa bagong limang piso ba'y kilala mo?

ang bayaning nakaukit sa limang piso

ay ang magiting na Gat Andres Bonifacio

- gregoriovbituinjr.

12.15.2024

Okra dyus

OKRA DYUS

naglaga ako ng okra

bente pesos ang halaga

dalawang tali lang naman

na sampung okra ang laman

sabi'y tunggain ko lang daw

ang pinaglagaang sabaw

inumin iyong parang dyus

nang lumusog akong lubos

inilagay ko sa baso

sa sang-iglap tinungga ko

anong bilis kong nilunok

sinaid sa isang lagok

naisip kong tamang landas

katawan ay mapalakas

okra naman ay inulam

ko kaninang mag-agahan

- gregoriovbituinjr.

12.15.2024

Huli nga ba sa balita?

HULI NGA BA SA BALITA?

magkaibang petsa ngunit isang balita

sa magkaibang pahayagan nalathala

masasabi bang isa'y huli sa balita?

o inulit lang ang ulat na nalathala?

sa pahayagang Bulgar, Disyembre a-trese

sa dyaryong Sagad naman, Disyembre katorse

hinggil sa aksidente sa Boy Scout Jamboree

headline iyon sa dalawang dyaryong nasabi

pinaksa'y Boy Scouts na nakuryente't namatay

tent ay sumabit sa live wire na nakalaylay

mga balitang gayon ay nakalulumbay

na disgrasya'y dumatal sa kanilang tunay

kung balita'y pakasusuriin mong sukat

kulang sa detalye ang unang naiulat

mga biktima'y walang pangalang nasulat

sa ikalawa, may detalyeng makakatkat

ulat sa Sagad ay di pa huling totoo

kung inulat ay madetalye't sigurado

kung baga, inapdeyt at follow-up sa kaso

na maaari ring serye kung titingnan mo

- gregoriovbituinjr.

12.14.2024

* ulat mula sa pahayagang Sagad, Disyembre 14, 2024, p.1 at 2; ulat mula sa pahayagang Bulgar, Disyembre 13, 2024, p.1 at 2

Tsaang oregano

TSAANG OREGANO 

lumago na ang tanim ni misis na oregano

kung saan dahon naman niyon ay pinipitas ko

upang sa takure ay pakuluan ngang totoo

at kapag maligamgam na'y saka ko iinumin

na parang tsaa, pampalusog sa katawan man din

ah, kalusugan, aba'y dapat ka naming isipin

tsaa itong maraming benepisyo sa katawan

buti't naisipan ni misis na itanim iyan

siyang tunay, kaylalago na nila sa bakuran

sa mga saliksik, pang-alis ng toxic substances,

panlaban daw sa implamasyon, hika, diabetes,

pagbuburis, bakterya, cancer at iba pang istres

kaya tsaang oregano ay dagdag sa arsenal

ng kalusugan matapos lumabas ng ospital

pandagdag lakas, upang di rin agad hinihingal

kaya ngayon, sa tsaang ito ako  na'y masugid

na tagapagtaguyod lalo't may tanim sa gilid

tara nang magtsaang oregano, mga kapatid

- gregoriovbituinjr.

12.14.2024

* buris - nagtutubig na tae

* https://www.medicalnewstoday.com/articles/266259#_noHeaderPrefixedContent 

* https://www.healthline.com/health/oregano-tea 

Tatlong Boy Scouts, nakuryente, patay

TATLONG BOY SCOUTS, NAKURYENTE, PATAY

ang sinapit ng tatlong Boy Scouts ay kaytindi

nang sila'y mamatay dahil daw nakuryente

anang ulat, nangyari sa Zamboanga City

sa nagaganap doong Citywide Jamboree

labinlimang Boy Scouts ang nilipat umano

ang tent nila nang metal na bahagi nito

ay sumabit sa live wire, disgrasyang totoo

na ikinamatay ng nabanggit na tatlo

dumaloy sa katawan ng mga biktima

ang lakas ng boltahe, kaybata pa nila

upang madisgrasya sa nasabing sakuna

Jamboree'y kinansela dahil sa trahedya

pangyayaring ito'y sadyang nakalulungkot?

sa trahedyang naganap ba'y may mananagot?

panahon lang ba ang dito'y makagagamot?

upang trahedyang ito'y tuluyang malimot?

di ba't tinuturo sa Boy Scouts ang survival?

at dapat ay handa sa anumang daratal?

pakikiramay ang tangi kong mauusal

sa kanilang pamilya't mga nagmamahal

- gregoriovbituinjr.

12.13.2024

* ulat mula sa pahayagang Bulgar, Disyembre 13, 2024, headline at pahina 2

Pagdatal sa tahanan

PAGDATAL SA TAHANAN

pang-apatnapu't siyam na araw, higit sambuwan

mula sa ospital, umuwi kami ng tahanan

alas-onse y medya kagabi kami dumating

upang si misis sa kanyang sakit ay magpagaling

pagdating, sinalubong agad kami ni alaga

tila batid niyang parating kami't tuwang tuwa

salamat kay alagang pusa at walang mabait

na sa aming tahanan ay naninira ng gamit

salamat din sa maraming kasama't kaibigan

na tumulong sa amin sa oras ng kagipitan

tanda ko ang araw na iyong araw na sagrado

Pandaigdigang Araw ng Karapatang Pantao

salamat at sa tahanan ay muling nakabalik

at makata'y nakatulang walang patumpik-tumpik

ay, nakakapagod din ang sandaling paglalakbay

mabuti't nakauwi kaming loob ay palagay

- gregoriovbituinjr.

12.11.2024

* bidyo kuha ng makatang gala ng gabi ng Disyembre 10, 2024, 11:37 pm

* mapapanood ang munting bidyo sa kawing na: https://fb.watch/wqePxLeyPD/     

Huling gabi na sa ospital

HULING GABI NA SA OSPITAL

pang-apatnapu't siyam na gabi

sa ospital, narito pa kami

huling gabi na ito, ay, huli

salamat at uuwi na kami

nawa dito'y di kami bumalik

ni misis, sa bahay na'y pumanhik

paggaling niya'y tangi kong hibik

na sa tula'y aking itititik

tapos na ang apatnapu't siyam

na araw at gabi sa ospital

hibik ko'y tuluyan nang maparam

ang iniinda niyang kaytagal

masasabi ko'y pasasalamat

sa nagsitulong, sa lahat-lahat

nangyaring ito'y nakapagmulat

sa aking kayraming nadalumat

- gregoriovbituinjr.

12.10.2024

Apatnapu't siyam na araw sa ospital

APATNAPU'T SIYAM NA ARAW SA OSPITAL

pang-apatnapu't siyam na araw at gabi

sa ospital na ito't pauwi na kami

silid na ito'y ginawa ko nang aklatan

habang bantay kay misis na may karamdaman

mapapaluha ka sa presyong tila ginto

sa gastos sa ospital, para kang natanso

aba'y sadyang tumpak ang kasabihang iyon

"Bawal magkasakit" sa patalastas noon

at ngayong Araw ng Karapatang Pantao

ang huling araw at gabi na namin dito

hinihintay lang ang mga reseta't bilin

ng mga doktor bago kami paalisin

dugong malapot sa bituka'y pinalabnaw

sunod na pagtistis ay mayoma naman daw

na panibago rin naming paghahandaan

lalo ang gastusin, malaking kabayaran

- gregoriovbituinjr.

12.10.2024

Respeto sa mga babaeng chess players

RESPETO SA MGA BABAENG CHESS PLAYERS

naabutan natin ang labanang Kasparov-Karpov

na talagang bibilib ka sa mga chess grandmasters

nang minsang tinalo ni Judith Polgar si Kasparov

nagbago ang tingin sa kababaihang chess players

babaeng chess players ay nakilala mula noon

pinatunayan nilang chess ay di lang panlalaki

lalo sa mga internasyunal na kumpetisyon

may world chess championship din para sa mga babae

Paikidze-Barnes, Dorsa Derakhshani, Sara Khadem

sila'y mga chess players na nagprotestang mag-hijab

upang maglaro ng chess, bansa nila'y katawanin

sa iba't ibang bansa, laro nila'y maaalab

sa ating bansa, nag-iisa si Janelle Mae Frayna

bilang natatanging chess grandmaster ng Pilipinas

sina Arianne Caoili at Jan Jodilyn Fronda pa

na Pinay chess masters na laro'y kagila-gilalas

sa mga babaeng chess players, kami'y nagpupugay

kayo'y mga Gabriela't Oriang sa larong ahedres

tangi kong masasabi, mabuhay kayo! Mabuhay!

kayo ang mga Queen na mamate sa Hari ng chess!

- gregoriovbituinjr.

12.09.2024

* litrato mula sa isang fb page

Ang tula, ayon sa palaisipan

ANG TULA, AYON SA PALAISIPAN

sa Una Pahalang: isiping pawa

ano bang binibigkas ng makata?

na agad ko namang sinagot: TULA

lalo na't malimit kong kinakatha

gayong tula'y bihira kong bigkasin

batid kong walang didinig sa akin

maliban kung nasa rali't tawagin

ay bibigkas ng rubdob ang damdamin

makata akong kung magsulat: payak

hinggil sa maraming paksang palasak

tulad niring sugat na nagnanaknak

pluma'y tangan, palad ko'y naglilipak

nagbibilang ng taludtod at pantig

tiyak may tugma't sukat bawat pintig

nitong pusong kaysarap kung umibig

at tula'y bibigkasin kong may himig

- gregoriovbituinjr.

12.09.2024

* mula sa pahayagang Bulgar, Disyembre 9, 2024, p.11